Narzędzia

Podstawowym materiałem do naszych badań jest baza danych kartograficznych, która zawiera informacje o topologii sieci transportowej, położeniu i kształcie jej odcinków i węzłów oraz charakterystykach społeczno-ekonomicznych przestrzeni, w której "rozpięta" jest sieć. Do zasilania tej bazy i utrzymywania powiązań między jej składnikami używamy oprogramowania GIS (geographic information system).

Najbardziej rozbudowanym zbiorem danych, który utrzymujemy potrzeby naszych projektów jest sieć drogowa, która w postaci surowej zawiera obecnie ponad 650.000 odcinków. Do celów modelowania używamy formy zagregowanej, zawierającej ok. 12500 odcinków w kraju i ok. 1000 na terenie Europy. Każdy odcinek w kraju jest opisany następującymi danymi:

• kategoria (autostrady, drogi ekspresowe, drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne w podziale na jedno- i dwu-jezdniowe),
• szerokość jezdni,
• obecność zabudowy,
• ukształtowanie terenu,
• gęstość zaludnienia,
• stan nawierzchni.

Ponadto, w naszych zasobach znajdują się przestrzenne bazy danych obejmujące inne elementy infrastruktury transportowej, m.in.: lotniska cywilne; bazy HEMS; lotniska i lądowiska sanitarne; węzły autostradowe i węzły na drogach ekspresowych; sieć kolejowa uwzględniająca m.in.: rzeczywisty przebieg linii kolejowych, rozkładowe czasy przejazdu, stacje kolejowe, prędkości techniczne poszczególnych odcinków, inwestycje.

W badaniach dostępności kumulatywnej posługujemy się oprogramowaniem TransCad firmy Caliper. Pozwala ono na wyznaczanie powierzchni izochronowych, to znaczy obszarów o zakładanym maksymalnym czasie podróży od wybranego węzła sieci transportowej (np. miasta wojewódzkiego, ośrodka turystycznego). Izochrony stanowią same w sobie wartościowy wynik (przykładowa mapa czasów dojazdu do lotnisk), ale mogą też służyć do obliczania wskaźników dostępności, które odbywa się przez zliczanie dowolnych charakterystyk odniesionych do przestrzeni (np. ludność, przedsiębiorstwa) w obrębie powierzchni izochronowych. Oprogramowanie umożliwia także m.in. wyznaczanie obszarów rynkowych (market / catchment areas) poszczególnych obiektów (np. lotnisk, centrów handlowych itd.).

Dla potrzeb badań dostępności potencjałowej opracowujemy od kilku lat własne, autorskie oprogramowanie. Pierwszy program powstał w 2008 roku (aktualizowany 2009-2010) dla projektu zrealizowanego dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Była to aplikacja obliczająca szereg wskaźników dostępności na podstawie predefiniowanego modelu i dostarczonych przez nas gotowych danych opisujących 4 sieci transportowe. Dzięki możliwości zmieniania charakterystyk wybranych fragmentów sieci, program służył do ewaluacji inwestycji infrastrukturalnych.

Prowadzenie różnorodnych badań w oparciu o różne dane i różne parametry modelu dostępności skłoniło nas do pracy nad narzędziem otwartym, umożliwiającym eksperymentowanie i włączanie do obliczeń dodatkowych opcji. W 2011 powstała pierwsza wersja programu OGAM - Open Graph Accessibility Model (Otwarty Model Dostępności Grafowej), który jest wciąż rozbudowywany i doczekał się zastosowania w następnych projektach.