Wpływ czynników naturalnych i antropogenicznych na rozprzestrzenianie się czeremchy amerykańskiej (Prunus serotina Ehrh.) w Puszczy Kampinoskiej

Wykonawca: Anna Otręba, niestacjonarne Studia Doktoranckie

Czeremcha amerykańska Prunus serotina Ehrh jest jednym z 54 kenofitów uznanych w Polsce za inwazyjne. W warunkach Europy Środkowej i Zachodniej jest gatunkiem wysoce ekspansywnym. Źródłem dyspersji czeremchy amerykańskiej są z reguły miejsca, w które została wprowadzona celowo w ramach gospodarki leśnej. Warunki środowiska decydują o jej dalszych losach. Praca ma na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jakich warunkach glebowych gatunek ten zachowuje się inwazyjnie i jak szybko się rozprzestrzenia. Czy podatne na inwazję są zbiorowiska przekształcone antropogenicznie, a odporne dobrze wykształcone zespoły roślinne? Badania są prowadzone w Puszczy Kampinoskiej, chronionej w formie parku narodowego od 50 lat.

Cele naukowe:

• Ocena wpływu czynników abiotycznych (głównie glebowych), biotycznych (roślinność) i antropogenicznych (miejsca introdukcji czeremchy oraz stopień i kierunek przekształcenia fitocenoz) na rozmieszczenie czeremchy amerykańskiej w Puszczy Kampinoskiej.
• Poznanie tempa rozprzestrzeniania się czeremchy amerykańskiej w zróżnicowanych warunkach siedliskowych.
• Stworzenie modelu określającego podatność środowiska na inwazję czeremchy amerykańskiej.

Celem praktycznym jest opracowanie racjonalnego planu zwalczania tego kenofita w Kampinoskim Parku Narodowym.

W pierwszym etapie badań zaplanowano wykonanie kartogramu rozmieszczenia czeremchy amerykańskiej (385 km²). Na podstawie przejścia drogami i na przełaj został oceniony udział czeremchy w pokryciu w 7. stopniowej skali obfitości w polach podstawowych kartogramu (1610 kwadratów o boku 500 m). Uzyskane dane posłużyły wyliczeniu zależności korelacyjnych pomiędzy obfitością czeremchy, a miejscami jej introdukcji, geomorfologią terenu, charakterystyką gleb, roślinności rzeczywistej i drzewostanów.

Pełne rozpoznanie populacji czeremchy w Kampinoskim Parku Narodowym pozwoliło na wytypowanie 4 miejsc do drugiego etapu badań - szczegółowych pomiarów na transektach rozchodzących się od źródeł wprowadzenia czeremchy. Na transektach co 20 m zakładano dwie sąsiadujące ze sobą powierzchnie (10x10 m każda), w celu zebrania danych ilościowe dotyczące czeremchy amerykańskiej i pozostałych gatunków drzewiastych, wykonania zdjęć fitosocjologicznych, przeprowadzenia pomiarów światła. Dla określenia typu i scharakteryzowania właściwości gleby wykonano odkrywki. Dodatkowo objęto badaniami dwa obszary o największej obfitości tego kenofita.

Dane uzyskane w powyższych etapach posłużą statystycznej analizie powiązań między czasem, przestrzenią i wymaganiami siedliskowymi czeremchy amerykańskiej i umożliwią wykonanie modelu podatności terenu na inwazję tego gatunku.

Projekt wpisuje się w nurt badań nad inwazjami biologicznymi, które uznaje się obecnie za jedno z głównych zagrożeń dla różnorodności biologicznej. Ma on również wymiar praktyczny. Przyczyni się do skuteczniejszego przeciwdziałania rozprzestrzeniania się czeremchy amerykańskiej na terenie Puszczy Kampinoskiej, chronionej jako park narodowy, Rezerwat Biosfery i obszar Natura 2000.