Rola granic w rozwoju regionalnym ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa naturalnego i kulturowego

Obszary przygraniczne cechują się zazwyczaj peryferyjnością, w rozumieniu rozwoju społecznego i gospodarczego. Są stosunkowo słabo przekształcone przez działalność gospodarczą człowieka i cechują się występowaniem terenów o cennych krajobrazach naturalnych oraz z dziedzictwa historycznego i kulturowego (często nie odkryte i upowszechnionego). Tym samym cechują się bardzo dużym potencjałem turystycznym. Potencjał ten jest jedną z ważniejszych podstaw funkcjonowania obszarów przygranicznych a także współpracy transgranicznej. Granice wpływają na modyfikacje przestrzeni geograficznej, predestynują do rozwoju określonego jej zagospodarowania. Zmieniające się funkcje granic politycznych mają również wpływ na kształtowanie się przestrzeni w sąsiedztwie granic politycznych – badania powinny wskazać kierunki tego rozwoju. Stąd też wynika konieczność śledzenia zachodzących zmian, wykrywania prawidłowości oraz formułowania wniosków, mających znaczenie praktyczne. Stałe przemiany funkcji granic wymuszają prowadzenie nowych badań. W integrującej się współcześnie Europie współpraca transgraniczna ma coraz większe znaczenie, co wpływa na zmianę kierunku badań naukowych.

Celem badań będzie poszukiwanie odpowiedzi na kilka istotnych pytań:

• jaki jest wpływ zmiany funkcji granic na rozwój obszarów z nią sąsiadujących,
• jak na obszary przygraniczne oddziaływają transgraniczne interakcje oraz przepływy (osób, kapitału, towarów i usług),
• jaką rolę w funkcjonowaniu obszarów przygranicznych ma istniejące dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe,
• czy i w jaki sposób można zaplanować rozwój społeczno-gospodarczy obszarów przygranicznych aby nie wpływać negatywnie na środowisko przyrodnicze,
• w jaki sposób wykorzystywać potencjał obszarów przygranicznych,
• jak lepiej wykorzystywać środki finansowe przeznaczane na rozwój obszarów przygranicznych (m.in. EWT – współpraca transgraniczna).

Rola granic i obszarów przygranicznych będzie analizowana przede wszystkim na przykładzie Polski, z uwzględnieniem ich specyfiki historyczno-funkcjonalnej i w podziale na granice wewnętrzne i zewnętrzne Unii Europejskiej, w tym antecedentne i subsekwentne.

Tworzone bazy danych będą obejmowały podstawowe elementy informacji o obszarach przygranicznych ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (m.in. obszary cenne przyrodniczo, wraz z obszarami prawnie chronionej przyrody, zabytki, atrakcje turystyczne), oraz uporządkowanie baz dotyczących przekroczeń poszczególnych granic Polski w okresie 1989-2011 oraz turystyki przyjazdowej i wymiany handlowej realizowanej na obszarach przygranicznych. Bazy te opracowywane są na podstawie materiałów pierwotnych pozyskiwanych ze Straży Granicznej, departamentu celnego Ministerstwa Finansów oraz z GUS.